Bệnh gây ra đau đầu mạn tính
Đau đầu mạn tính có thể là chứng đau nửa đầu, cũng có thể là dấu hiệu u não. Trong nhiều trường hợp, đau đầu dai dẳng chỉ là hậu quả của quá trình căng thẳng tâm lý.
Đau đầu do u não
Đau đầu xuất hiện từ giai đoạn sớm của bệnh. Đau thường tiến triển từ từ, nặng dần và hay đi kèm với các triệu chứng đa dạng khác tùy theo vị trí, bản chất của khối u.
Khởi đầu, vị trí đau đầu thường cố định ở khu vực có khối u. Khi u phát triển, chèn ép tổ chức xung quanh và gây tăng áp lực trong sọ thì đau lan tỏa ra toàn bộ đầu.
Đau đầu do u não thường gặp khi có chấn thương ở vùng đầu
Đau đầu ít khi dữ dội, thường chỉ âm ỉ nhưng kéo dài dai dẳng và ngày càng tăng dần, hay đau nhiều vào lúc nửa đêm về sáng rồi giảm dần hoặc mất đi khi thức dậy. Đau tăng lên khi làm các động tác gắng sức như ho, rặn, đại tiện… hoặc thay đổi tư thế đột ngột như đang ngồi lại nằm.
Trong giai đoạn đầu của bệnh, các thuốc giảm đau thông thường như aspirin, paracetamol có tác dụng làm dịu cơn đau. Về sau, những thuốc này không còn hiệu quả nữa.
Một triệu chứng khác hay đi kèm với đau đầu là buồn nôn hoặc nôn, xuất hiện ở giai đoạn muộn hơn, không liên quan đến ăn uống. Bệnh nhân dễ nôn, nôn vọt, khi nôn xong thì đau đầu lại giảm đi.
Một triệu chứng hay gặp nữa là có cơn co giật hoặc những biểu hiện rối loạn về tâm thần (khi bị u não ở thùy trán hoặc thái dương) như thay đổi tính tình, giảm hoạt động, ý thức chậm chạp… Tùy theo vị trí, tính chất của khối u, sẽ có nhiều triệu chứng khác đi kèm với đau đầu như yếu, tê bì nửa người, liệt mặt, lác mắt, nhìn mờ hoặc nhìn đôi, ù tai, chóng mặt…
Nhiều bệnh khác cũng có biểu hiện đau đầu giống như u não. Do đó, để chẩn đoán chính xác hoặc loại trừ các bệnh khác, cần khám chuyên khoa thần kinh và làm thêm một số xét nghiệm như điện não đồ, chụp cắt lớp vi tính, chụp mạch não, chụp cộng hưởng từ MRI… Trong đó, điện não đồ nên làm đầu tiên vì đây là xét nghiệm không gây hại, rẻ tiền, dễ thực hiện và điều quan trọng hơn là giúp phát hiện sớm vùng có bất thường ở não để định hướng cho thầy thuốc làm tiếp các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh u não.
Điều trị căn nguyên gây đau đầu bằng cách phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ khối u. Trong trường hợp u ở vị trí không mổ được, có thể làm phẫu thuật dẫn lưu dịch não tủy hoặc điều trị bằng hóa chất, tia xạ. Điều trị triệu chứng đau chủ yếu là xử trí tình trạng tăng áp lực nội sọ và phù nề não bằng dung dịch manitol, corticoide, thuốc lợi tiểu furosemid…
Đau nửa đầu (Migraine)
Đau nửa đầu migraine là loại đau đầu mạn tính gặp nhiều ở nữ giới
Hay gặp ở lứa tuổi trưởng thành, nữ nhiều hơn nam. Bệnh có tính chất gia đình, thường đau khu trú ở một bên đầu và diễn biến có tính chu kỳ với các triệu chứng lâm sàng rất đa dạng. Người ta chia bệnh Migraine làm hai thể chính:
Migraine không có dấu hiệu báo trước: Thoạt tiên bệnh nhân đau một bên đầu ở vùng trán hoặc trán - thái dương, sau có thể lan ra toàn bộ đầu và kết thúc ở bên đối diện nhưng không bao giờ đau lan ra vùng mặt.
Trong cơn đau, sắc mặt xanh tái, da lạnh, nổi gai ốc, người bệnh có cảm giác thái dương như bị giãn căng ra, mạch máu ở thái dương nẩy đập theo nhịp tim, kèm theo là cảm giác lợm giọng, buồn nôn, nôn. Một số trường hợp còn chóng mặt, mất thăng bằng.
Một đặc điểm nữa là cơn đau tăng lên khi gắng sức, khi tiếp xúc với ánh sáng, tiếng động mạnh, giảm đi khi nghỉ ngơi yên tĩnh trong bóng tối và khi chườm lạnh hoặc day thái dương. Ngoài ra, nhiều bệnh nhân khi đau đầu rất nhạy cảm với mùi, có khi họ còn ngửi thấy mùi lạ, tuy nhiên khám bệnh trong cơn đau không có dấu hiệu khách quan về thần kinh.
Tiến triển của cơn đau đầu loại này khác nhau tùy từng bệnh nhân, có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Ở một số bệnh nhân, đau có tính chu kỳ dài, hàng tháng, hàng năm mới bị một lần; nhưng cũng có trường hợp cơn đau lặp lại thường xuyên và có thể đổi bên, nhưng bao giờ cũng đau nặng hơn ở một bên đầu.
Migraine có dấu hiệu thần kinh báo trước: Biểu hiện rối loạn chức năng tạm thời của não xuất hiện trong ít phút, báo hiệu cơn đau đầu sẽ đến ngay sau đó. Những dấu hiệu này thường là rối loạn thị giác, cảm giác và rối loạn ngôn ngữ.
Về thị giác, bệnh nhân có cảm tưởng những vân sáng lấp lánh ngoằn nghèo chạy trước mắt hoặc nhìn mọi vật xung quanh có màu sắc rực rỡ, một số trường hợp lại không nhìn thấy gì trong vài giây đến vài phút (mù tạm thời).
Về cảm giác, người bệnh cảm thấy như có kiến bò hoặc tê cóng ở một bên miệng, tay.
Những rối loạn ngôn ngữ hay gặp là nói khó, không hiểu lời người khác hoặc không nói được.
Trong đa số các trường hợp, trình tự của các rối loạn này là: loạn thị giác rồi đến rối loạn cảm giác và ngôn ngữ, tất cả diễn ra trong vòng vài phút và cuối cùng là cơn đau đầu với đặc điểm tương tự như Migraine không có dấu hiệu báo trước.
Về điều trị cắt cơn Migraine khi các cơn cách xa nhau, bác sĩ thường cho dùng thuốc giảm đau thông thường như aspirin, paracetamol, Indomethacin... Nếu đau không giảm bớt thì dùng thuốc cắt cơn đặc hiệu là dẫn suất của ergotamin như gynergen, migwell hoặc thuốc kháng serotonin như sumtriptan. Điều trị dự phòng khi tần suất các cơn đau đầu dày, ít nhất là 3 cơn mỗi tháng trở lên.
Đau đầu do tâm lý
Có thể gặp ở nhiều lứa tuổi nhưng thường là ở độ tuổi 30-40, nữ có xu hướng bị nhiều hơn nam. Tuy chứng đau đầu này không nguy hiểm nhưng nó ảnh hưởng tới lao động và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Cơn đau thường xuất hiện khi bệnh nhân phải suy nghĩ căng thẳng hoặc lo lắng buồn phiền về điều gì đó, kéo dài từ vài phút đến vài ngày hoặc xuất hiện làm nhiều đợt trong ngày.
Đặc điểm của đau đầu loại này là đau âm ỉ, có cảm giác như bị ép, thắt chặt giống như khi ta đội mũ chật hoặc xiết vành khăn trên đầu và ở một số bệnh nhân còn kèm theo nhức, mỏi các cơ ở đầu, cổ. Thường bệnh nhân đau cả hai bên đầu hoặc lúc đau bên này lúc đau bên kia.
Trong cơn đau, bệnh nhân không sốt, không buồn nôn hoặc nôn, không sợ ánh sáng và tiếng động hoặc nếu có sợ thì chỉ sợ một trong hai hiện tượng trên. Một đặc điểm nữa là cơn đau không tăng lên khi hoạt động thể lực thông thường nhưng lại tăng lên khi có xúc cảm.
Ngoài ra, cơn đau tuy ảnh hưởng chút ít đến sinh hoạt nhưng không bao giờ đau đến mức có thể làm cản trở sinh hoạt của người bệnh. Khám thần kinh trong hay ngoài cơn đau đều bình thường.
Về điều trị, phải kết hợp tâm lý trị liệu và thuốc, chủ yếu là thuốc an thần, chống lo âu nhóm benzodiazepam (Seduxen, Valium), thuốc chống trầm cảm (Anafranil, Laroxyll), thuốc giảm đau không steroid (paracetamol, aspirin) và thêm thuốc giãn cơ trong trường hợp đau đầu có liên quan đến căng các cơ quanh hộp sọ.
Người bệnh cần thay đổi nếp sinh hoạt, bỏ các thói quen xấu trong sinh hoạt như làm việc thiếu điều độ, nghiện rượu, thuốc lá, tăng tập luyện thể thao, vui chơi giải trí lành mạnh... Một số phương pháp chữa bệnh bằng y học cổ truyền cũng có tác dụng rất tốt nhất là với bệnh nhân đau đầu kèm theo căng cơ quanh hộp sọ, thường là phối hợp xoa bóp bấm huyệt với vật lí trị liệu vùng đầu cổ.