Men vi sinh lợi khuẩn đường ruột hỗ trợ điều trị tiêu chảy ở trẻ em

Men vi sinh (Probiotic) là các vi sinh vật sống không gây bệnh, thường được sử dụng qua đường uống, có khả năng tồn tại khi đi qua dạ dày và ruột non. Công dụng chính của men vi sinh là phòng ngừa và chữa bệnh, đặc biệt là trong trường hợp tiêu chảy do các nguyên nhân khác nhau. Men vi sinh được coi là một giải pháp hữu hiệu để duy trì và cân bằng hệ vi sinh trong đường ruột, giúp cải thiện sức khỏe của dạ dày và ruột non. Dưới đây là các bằng chứng  về việc sử dụng men vi sinh trong điều trị tiêu chảy ở trẻ em.

Một chế phẩm men vi sinh (Probiotic) lý tưởng cần có các đặc tính sau:

 

• Có nguồn gốc từ người, không phải từ tự nhiên hay động vật.
• Không gây bệnh.
• Chứa đủ số lượng tế bào sống, ít nhất là 10^9 tế bào cho mỗi chủng.
• Không mất đi hiệu quả trong quá trình sản xuất hay bảo quản.
• Không bị ảnh hưởng bởi sự phá hủy của axit dạ dày và dịch mật.
• Bám dính vào biểu mô ruột.
• Có khả năng sống trong đường tiêu hóa, trong một khoảng thời gian nhất định.
• Sản xuất chất kháng khuẩn đối với vi khuẩn có hại.
• Điều chỉnh phản ứng miễn dịch.
• Tác động đến các hoạt động trao đổi chất của con người như là đồng hóa cholesterol, sản xuất vitamin K.
• Đã trải qua các thử nghiệm trên cơ thể sống và ngoài cơ thể sống để chứng minh tác dụng sinh học hữu hiệu và ghi nhận lợi ích lâm sàng.

 

Các chủng men vi sinh phổ biến được sử dụng:

 

Những sinh vật bao gồm vi khuẩn và nấm, đã được xác định đáp ứng các tiêu chí được công nhận là chủng lợi khuẩn đường ruột:

 

 

Cơ chế tác dụng của lợi khuẩn trong ruột

 

 

 

Các nghiên cứu đã làm rõ vai trò quan trọng của lợi khuẩn và đã ghi nhận nhiều lợi ích lâm sàng ở con người. Có rất nhiều cơ chế hoạt động của lợi khuẩn, chúng tương tác với nhau và các chủng lợi khuẩn khác nhau có thể hoạt động thông qua các cơ chế khác nhau, trong các bệnh lý khác nhau.

 

Lợi khuẩn có nhiều cách hoạt động tích cực trong cơ thể. Đó là chúng tạo ra 'bacteriocin' để kìm hãm sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh trong ruột. Ngoài ra, lợi khuẩn còn sản xuất axit lactic, axit béo chuỗi ngắn và hydro peroxide, giúp làm giảm độ pH trong ruột và tạo ra môi trường bất lợi cho các vi khuẩn gây bệnh. Các sản phẩm khác của lợi khuẩn tạo ra như protease từ Saccharomyces boulardii, có khả năng phân hủy độc tố của vi khuẩn Clostridium difficile, Vibrio cholerae hoặc Escherichia coli. Đồng thời, các hoạt động trao đổi chất của lợi khuẩn, cũng mang lại lợi ích lâm sàng, như enzyme ß-galactosidase từ loài lactobacillus có thể giúp ngăn chặn tiêu chảy ở những người thiếu hụt enzyme này.

 

Niêm mạc ruột đóng vai trò quan trọng trong sự tương tác giữa lợi khuẩn và vi khuẩn có hại. Lợi khuẩn, đặc biệt là các loài Lactobacillus, tạo ra các chất sinh học có khả năng liên kết trực tiếp với vi khuẩn gây hại, làm gián đoạn khả năng tương tác của chúng với niêm mạc ruột. Chúng cũng có tác dụng điều chỉnh tăng cường sản xuất chất nhầy và 'yếu tố miễn dịch' bảo vệ trong niêm mạc ruột. Ngoài ra, lợi khuẩn kích thích tế bào Paneth để sản xuất 'defensin', một loại protein có khả năng phá hủy màng vi sinh vật có hại. Men vi sinh có thể ảnh hưởng đến các protein kiểm soát ở tế bào ruột, làm giảm khả năng hấp thu các đại phân tử có hại và ngăn chặn mầm bệnh di chuyển vào khoang dưới niêm mạc ruột.

 

 

 

Lớp dưới niêm mạc đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển  khả năng miễn dịch bẩm sinh ở đường tiêu hóa. Hệ thống nhận biết các vùng phân tử liên quan đến vi khuẩn (MAMP) bao gồm lipopolysaccharide, peptidoglycan và axit nucleic, phát hiện ra đặc trưng trên bề mặt của vi khuẩn so với tế bào chủ. Các thụ thể nhận dạng mẫu (PRR) như thụ thể cảm nhận mẫu (TLR) trên bề mặt tế bào chủ, bao gồm cả tế bào đuôi gai trong ruột, quyết định việc phát hiện và tương tác của vật chủ, kích hoạt các phản ứng miễn dịch tiếp theo. Các lợi khuẩn đã được chứng minh ảnh hưởng đến phản ứng miễn dịch, bằng cách kích thích sản xuất globulin miễn dịch (đặc biệt là IgA) và điều chỉnh sự phát triển, cũng như hoạt động của tế bào lympho T. Lợi khuẩn cũng được biết đến có ảnh hưởng đến giải phóng cytokine.

Việc truyền tín hiệu từ vi khuẩn gây bệnh đến vật chủ được diễn ra từ sớm và liên tục thay vì chờ đến thời điểm phát bệnh. Khả năng ảnh hưởng của lợi khuẩn đến chuỗi tương tác này là do việc kích hoạt NF-ĸß, từ đó kiểm soát quá trình giải mã DNA, phản ứng viêm và sự cân bằng của hoạt hóa TH1/TH2. Những tác động này có thể đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh phản ứng miễn dịch, đối với nhiễm trùng cấp tính trong đường tiêu hóa.

Sự tương tác phân tử giữa vật chủ và hệ vi sinh vật đã được chứng minh là có ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh và nội tiết của đường ruột. Các nghiên cứu thực nghiệm đã xác định hoạt động của một số lợi khuẩn cụ thể, trong việc tạo ra các thụ thể opioid và cannabinoid, giúp làm dịu những hoạt động quá mức trong đường tiêu hóa.

Hiệu quả của men vi sinh với việc kiểm soát tiêu chảy do các nguyên nhân khác nhau

• Men vi sinh điều trị tiêu chảy có nguồn gốc virus

Tác nhân virus, trong đó đặc biệt là Rotavirus, được coi là nguyên nhân chính gây tiêu chảy cấp ở trẻ em. Những lợi ích của lợi khuẩn Lactobacillus trong điều trị bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus, đã chỉ ra sự giảm thời gian tiêu chảy xuống trung bình còn 29 giờ (16-42 giờ) và giảm tần suất đi tiêu ngày thứ 2 sau khi uống, trung bình 1,25 lần/ngày (0,4-2,1 lần/ngày). Nghiên cứu này cũng xem xét việc sử dụng S. boulardii đơn lẻ hoặc kết hợp với ba loại men vi sinh khác, bao gồm hai chủng Lactobacillus, trong điều trị tiêu chảy do Rotavirus. Cả hai phương pháp đều cho thấy có hiệu quả giảm thời gian tiêu chảy.

 

• Men vi sinh cho điều trị tiêu chảy do vi khuẩn

 

Hai nghiên cứu về Lactobacillus rhamnosus GG không tìm thấy bằng chứng nào, về việc đã giúp 15-20% trẻ em khỏi các mầm bệnh là Salmonella hoặc Shigella. Một số nghiên cứu khác sử dụng các sản phẩm lợi khuẩn kết hợp giữa (S. boulardii hoặc E. coli Nissle 1917) báo cáo hiệu quả tổng thể đối với các nhóm, có sự đóng góp cải thiện đáng kể 10-20%, đối với các loài vi khuẩn gây bệnh, nhưng không cung cấp đủ dữ liệu để đánh giá hiệu quả điều trị tiêu chảy. Nói chung, trong việc ứng dụng men vi sinh đối với mầm bệnh là các loại vi khuẩn gây bệnh tiêu chảy, thì lợi khuẩn đường ruột không có vai trò giảm thời gian tiêu chảy và tần suất đi tiêu, như trong mầm bệnh là virus.

 

• Men vi sinh cho điều trị tiêu chảy do ký sinh trùng

 

 

Một nghiên cứu ở Cuba với trẻ em mắc tiêu chảy kéo dài, trong đó 35 trong số 40 trẻ có bào nang giardia trong phân, cho thấy có cải thiện khi sử dụng S. boulardii. Trong trường hợp bệnh lỵ amip, thời gian tiêu chảy ra máu giảm và tỷ lệ bài tiết bào nang giảm vào ngày thứ 5 đã được báo cáo ở 25 trẻ em Thổ Nhĩ Kỳ khi sử dụng Saccharomyces. Một thử nghiệm ngẫu nhiên với 48 trẻ em có triệu chứng của bệnh Blastocystis hominis đã chứng minh tỷ lệ khỏi bệnh lâm sàng cao hơn và sự biến mất của bào nang trong phân khi sử dụng men vi sinh.

 

• Men vi sinh điều trị tiêu chảy liên quan đến Clostridium difficile

 

Mặc dù một phân tích tổng hợp thực hiện để điều trị nhiễm Clostridium difficile đã tìm thấy bằng chứng ủng hộ việc điều trị bằng S. boulardii. Nhưng một nhóm khác kết luận rằng mặc dù kết quả có nhiều chuyển biến tốt nhưng dữ liệu hiện tại không đủ để đưa ra khuyến nghị về việc sử dụng Saccharomyces boulardii hoặc các lợi khuẩn khác để điều trị nhiễm Clostridium difficile nguyên phát hoặc tái phát.

 

• Men vi sinh cho điều trị tiêu chảy ADD liên quan đến kháng sinh

 

Một phân tích tổng hợp về việc sử dụng men vi sinh ở trẻ em để ngăn ngừa hoặc cải thiện tiêu chảy liên quan đến kháng sinh (AAD) cho thấy rằng lợi khuẩn giảm đáng kể tỷ lệ mắc AAD theo mặt thống kê. Phân tích kết quả thứ cấp cho thấy men vi sinh làm giảm thời gian trung bình của bệnh tiêu chảy khoảng 3/4 ngày. Tuy nhiên, chưa có sự khác biệt về tần suất đi tiêu trung bình. Các chủng lợi khuẩn, có tác dụng đáng kể là Lactobacillus GG và Lactobacillus sporogenes, nhưng không có tác dụng là S. boulardii.

 

• Men vi sinh cho điều trị bệnh tiêu chảy khi đi du lịch

 

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng sử dụng men vi sinh mang lại lợi ích trong việc bảo vệ du khách khỏi bệnh tiêu chảy. Hỗn hợp chủng men (bao gồm Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus, Bifidobacterium bifidum và Streptococcus thermophilus) đã giảm tỷ bị bệnh tiêu chảy khi đi du lịch. Đoàn khách du lịch đến nhiều địa điểm khác nhau, từ Bắc Phi, Nam Mỹ, Ấn Độ đến Thổ Nhĩ Kỳ, đã được bảo vệ khỏi tiêu chảy khi sử dụng men S. boulardii.

 

• Men vi sinh điều trị tiêu chảy ở trẻ độ tuổi mầm non

 

 

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng L. reuteri hàng ngày, trong 3 tháng ở 336 trẻ em tại Mexico đã giảm đáng kể số lần mắc tiêu chảy trong năm, thời gian trung bình của các đợt tiêu chảy và số ngày mắc bệnh. Nghiên cứu tại Indonesia về trẻ em suy dinh dưỡng cũng chỉ ra rằng việc uống sữa canxi chứa L. reuteri thường xuyên giúp giảm nguy cơ bị tiêu chảy so với sữa canxi thông thường. Một nghiên cứu nữa ở Croatia trên 210 trẻ em đang đi học tại các trường tư, phát hiện ra rằng trẻ được dùng B. Animalis subsp. lactis BB12 trong nhiều tháng, nhưng không có tác dụng ngăn ngừa các bệnh về đường tiêu hóa.

 

• Men vi sinh cho điều trị tiêu chảy kéo dài

 

Một đánh giá của trung tâm Cochrane về men vi sinh cho tiêu chảy kéo dài, đưa ra ước tính tổng hợp về việc giảm thời gian tiêu chảy trung bình từ 9 ngày xuống 4 ngày, với tần suất đi tiêu giảm đáng kể vào ngày thứ 5 điều trị, giảm từ trung bình 5 lần mỗi ngày xuống ít hơn 2 lần mỗi ngày.

 

• Men vi sinh điều trị tiêu chảy cấp chưa rõ nguyên nhân

 

Từ dữ liệu tổng quan hệ thống của Cochrane năm 2010, bao gồm 63 nghiên cứu với sự tham gia của hơn 8000 người, chủ yếu là trẻ em và thực hiện ở nhiều nơi khác nhau. Kết luận chung cho thấy men vi sinh giảm thời gian tiêu chảy trung bình xuống còn 24 giờ và giảm trung bình tần suất đi tiêu vào ngày thứ 2 là 0,8 lần. Không có tác dụng phụ nào được phát hiện trong các nghiên cứu về việc sử dụng men vi sinh.

 

Phần lớn các nhà nghiên cứu và ủy ban chuyên môn, bao gồm Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ và Hiệp hội Gan và Dinh dưỡng Nhi khoa Tiêu hóa Nhi khoa Châu  u, đã kết luận rằng các chế phẩm có chứa men vi sinh (thuộc các chủng cụ thể được nghiên cứu trong các thử nghiệm này) không chỉ rút ngắn thời gian bị tiêu chảy mà còn giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em.

 

Đánh giá về sự an toàn của men vi sinh khi sử dụng

 

 

 

 

Men vi sinh thường được công nhận là an toàn (GRAS) và được dung nạp tốt ở người. Tuy nhiên, Ủy ban Dinh dưỡng của Hiệp hội Tiêu hóa, Gan và Dinh dưỡng Nhi khoa Châu  u kết luận rằng cần thực hiện nhiều nghiên cứu hơn để xác định tính an toàn và hiệu quả của men vi sinh ở trẻ em. Hiện tại, sự an toàn của men vi sinh đã được ghi nhận ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khỏe mạnh. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng men vi sinh ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch hoặc người có đặt ống thông tĩnh mạch trung tâm. Ngoài ra, khuyến cáo về sự khác biệt trong chất lượng của các sản phẩm men vi sinh, và một số nghiên cứu phát hiện ra rằng một số chế phẩm men vi sinh kém chất lượng và không chứa vi khuẩn sống được tung ra thị trường.

 

 Kết luận

 

 

Biện pháp bổ sung men vi sinh (lợi khuẩn ) có chi phí khá thấp, có thể giảm nguy cơ mắc tiêu chảy trong những năm đầu đời của trẻ em. Tuy nhiên, ở những nước đang phát triển, việc triển khai cho dùng rộng rãi chủng men vi sinh chất lượng để phòng chống và điều trị tiêu chảy ở trẻ em sẽ đòi hỏi sự đồng lòng và nỗ lực lớn từ phía gia đình và xã hội. Điều này có thể giúp giảm tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng và củng cố sức khỏe cho thế hệ tương lai của đất nước.

 

Theo: NBCI - The National Center for Biotechnology Information

 

 

men vi sinh | tieu chay o tre | tiêu chảy ở trẻ | trẻ bị tiêu chảy | men vi sinh trị tiêu chảy | men vi sinh tri tieu chay | dieu tri tieu chay | điều trị tiêu chảy | lợi khuẩn đường ruột | asecurin junior | men vi sinh dieu tri tieu chay asecurin junior | men vi sinh asecurin