Chậm tiêu cơ năng là gì
Chậm tiêu cơ năng là một thuật ngữ dùng để chỉ sự khó chịu ở vùng thượng vị có liên quan đến rối loạn của ống tiêu hóa trên. Đặc điểm đau bụng vùng thượng vị tái phát hoặc cảm giác khó chịu vùng bụng trên mà không có tổn thương thực thể như viêm loét hay ung thư dạ dày…
Đây là một trong những chẩn đoán thường gặp nếu bệnh nhân được khám xét một cách cẩn thận và hợp lý. Tần suất của bệnh lý này cũng tương đối cao (khoảng 20 – 25% dân số), nhưng phần lớn chưa được quan tâm một cách đầy đủ cả ở phía thày thuốc cũng như bệnh nhân.
1. Tại sao chúng ta bị chậm tiêu cơ năng?
Cho đến nay nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của chậm tiêu cơ năng chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ, tuy nhiên có một vài yếu tố sau thường được nhắc đến trong bệnh sinh của chậm tiêu cơ năng
Rối loạn làm vơi dạ dày: Các kỹ thuật thăm dò hiện đại cho thấy có 3 vấn đề chính thường xảy ra trong vấn đề rối loạn làm vơi dạ dày đó là kém vận động vùng hang vị hay còn gọi là liệt dạ dày; cường vận động dạ dày không hiệu lực; hoặc rối loạn vận động tá tràng biểu hiện là tá tràng tăng vận động nhưng không đồng bộ với dạ dày.
Bệnh dạ dày tá tràng không loét.
Hiệu số điện thế niêm mạc: do có sự suy giảm hàng rào niêm mạc dạ dày.
Trào ngược tá tràng dạ dày. HP và các loại vi khuẩn khác.
Yếu tố tâm lý: lo lắng là vấn đề thường thấy ở bệnh nhân chậm tiêu, người ta cũng nhận thấy khoảng 50% bệnh nhân chậm tiêu cơ năng gia tăng độ nhạy cảm thụ thể trung ương với Serotonin.
Rối loạn vận động túi mật: thường thấy là do bất đồng trong vận động cơ vòng oddi ở bệnh nhân chậm tiêu ở cơ năng.
2. Chậm tiêu cơ năng biểu hiện như thế nào?
Bệnh cảnh lâm sàng chính là cảm giác đau và khó chịu vùng bụng nhất là vùng thượng vị sau ăn bao gồm rất nhiều mức độ khác nhau từ cảm giác khó chịu, nóng ran, đau tức hoặc cảm giác căng tức, cảm giác mau no, buồn nôn… các triệu chứng này phải kéo dài trên 3 tháng và ít nhất 3 đợt.
Các triệu chứng này thay đổi theo thời gian và tùy thuộc vào loại hình của chậm tiêu cơ năng:
Chậm tiêu dạng loét: ngoài biểu hiện của chậm tiêu bệnh nhân còn có thêm các triệu chứng như đau giảm sau khi ăn hoặc uống các thuốc kháng toan, đau có tình chất chu kỳ và đôi khi đau về đêm làm bệnh nhân thức giấc.
Chậm tiêu dạng vận động: ngoài biểu hiện chậm tiêu còn có các triệu chứng khác như buồn nôn và nôn, cảm giác mau no hoặc chán ăn, có thể có cảm giác chướng bụng hoặc ợ hơi quá nhiều.
Chậm tiêu dạng trào ngược: có những biểu hiện như chứng nóng sau xương ức hoặc có biểu hiện trào ngược đi kèm với các biểu hiện chậm tiêu.
Chậm tiêu không đặc hiệu: đó là các trường hợp bệnh nhân có đầy đủ các biểu hiện của chậm tiêu cơ năng nhưng không phù hợp với các loại hình trên đây vì tính chất không đặc hiệu của nó.
Cần hết sức chú ý, trước khi chẩn đoán chắc chắn là chậm tiêu cơ năng cần nội soi dạ dày tá tràng để loại bỏ tổn thương thực thể, ngoài ra cần làm siêu âm để chẩn đoán loại trừ với các bệnh lý khác như cơn đau quặn gan do sỏi mật.
3. Chậm tiêu cơ năng được điều trị như thế nào?
Để điều trị có hiệu quả trước hết cần khai thác được các thông tin hữu ích từ phía bệnh nhân, đặc biệt là các thói quen sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, cà phê, trà, thuốc lá…, những thuốc bệnh nhân đã dùng trước đó nhất là các thuốc chống viêm steroid hoặc non – steroid.
Bệnh nhân béo phì cần được giảm cân và bệnh nhân có căng thẳng về mặt tâm lý cần được sử dụng tâm lý liệu pháp trong điều trị. Ngoài ra cũng cần chú ý đến thời gian xuất hiện triệu chứng, nếu triệu chứng đã kéo dài nhưng không ảnh hưởng đến đời sống bệnh nhân thì cũng không cần điều trị, hoặc nếu triệu chứng mới xuất hiện thì cũng cần theo dõi một thời gian để xác định chẩn đoán trước khi điều trị.
Ngược lại, nếu triệu chứng đã nặng và ảnh hưởng đến đời sống của bệnh nhân thì cần điều trị. Khi đó cần cân nhắc sử dụng các loại thuốc để điều trị có hiệu quả nhất và ít tác dụng phụ nhất.
Có rất nhiều thuốc có thể sử dụng trong điều trị chậm tiêu cơ năng, tuy nhiên liệu trình điều trị tối ưu cho đến nay vẫn chưa được xác đụnh rõ, tùy theo loại hình chậm tiêu mà có thể sử dụng đơn độc hoặc phối hợp các thuốc. Có một số nhóm thuốc hay được sử dụng:
Nhóm thuốc đồng vận: hai nhóm thuốc thường được sử dụng trong trường hợp này là thuóc ức chế thụ thể Dopamin và Cisaprid.
Thuốc ức chế acid: phần lớn bệnh nhân chậm tiêu cơ năng có triệu chứng mang tính chất rối loạn acid dạ dày gọi là dạng loét, nên thuốc ức chế acid hay được sử dụng, trong đó đáng chú ý là hai nhóm thuốc kháng thụ thể H2 và nhóm thuốc ức chế bơm proton.
Ngoài ra thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày như prostaglandin cũng được sử dụng trong điều trị và cho kết quả khá tốt.
Điều trị nhằm vào HP: tùy theo nghiên cứu nhưng tần suất gặp HP trong chậm tiêu cơ năng khoảng 50%. Hiện nay tùy theo điều kiện có thể sử dụng Clarythoromycin, Tinidazole hay Amoxycilin, hoặc Metronidazole trong điều trị diệt HP, ngoài ra việc sử dụng Bismuth trong điều trị diệt HP cho kết quả khá tốt.
Tóm lại chậm tiêu cơ năng là một rối loạn thường gặp, tuy nhiên chỉ có một số ít bệnh nhân cần được điều trị, vấn đề chọn bệnh nhân và chọn phác đồ điều trị là một vấn đề hết sức quan trọng, vì vậy tất cả các bệnh nhân khi có biểu hiện như trên đều không nên tự ý dùng thuốc mà phải đến các cơ sở y tế có uy tín để khám, chẩn đoán chính xác từ đó bác sỹ sẽ đưa ra lời khuyên cần thiết nhất.