Những vấn đề bạn cần biết về tình trạng thiếu máu
Thiếu máu xảy ra khi số lượng hồng cầu lưu thông trong cơ thể giảm. Đây là rối loạn máu phổ biến nhất trong dân số nói chung. Các triệu chứng có thể bao gồm đau đầu, đau ngực và da nhợt nhạt.
Nó thường xảy ra khi các bệnh khác can thiệp vào khả năng sản xuất các tế bào hồng cầu khỏe mạnh hoặc làm tăng hoặc phá vỡ tế bào hồng cầu một cách bất thường.
Thông tin nhanh về bệnh thiếu máu
Dưới đây là một số điểm chính về thiếu máu.
• Thiếu máu ảnh hưởng đến khoảng 24,8% dân số thế giới.
• Trẻ em trước tuổi đến trường có nguy cơ cao nhất, với ước tính 47% người thiếu máu ở độ tuổi đang phát triển trên toàn cầu.
• Hơn 400 loại thiếu máu đã được xác định.
• Thiếu máu không bị hạn chế ở người nó có thể ảnh hưởng đến cả mèo và chó.
Triệu chứng
Triệu chứng phổ biến nhất của tất cả các loại thiếu máu là cảm giác mệt mỏi và thiếu năng lượng.
Các triệu chứng phổ biến khác có thể bao gồm:
• Da xanh xao
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều
• Khó thở
• Tức ngực
• Đau đầu
• Hay bị choáng, hoa mắt.
Trong trường hợp nhẹ, có thể ít hoặc không có triệu chứng.
Một số dạng thiếu máu có các triệu chứng cụ thể:
• Thiếu máu bất sản : sốt, nhiễm trùng thường xuyên và phát ban da
• Thiếu máu do thiếu axit folic : khó chịu, tiêu chảy và lưỡi trơn tru
• Thiếu máu tán huyết : vàng da , nước tiểu sẫm màu, sốt và đau bụng
• Thiếu máu hồng cầu hình liềm : sưng đau bàn chân và bàn tay, mệt mỏi và vàng da
Nguyên nhân
Cơ thể cần các tế bào hồng cầu để tồn tại. Chúng mang hemoglobin, một loại protein phức tạp chứa các phân tử sắt. Những phân tử này mang oxy từ phổi đến phần còn lại của cơ thể.
Một số bệnh và tình trạng có thể dẫn đến mức độ hồng cầu thấp.
Có nhiều loại thiếu máu, và không có nguyên nhân duy nhất. Đôi khi có thể khó xác định chính xác nguyên nhân.
Dưới đây là tổng quan chung về các nguyên nhân phổ biến của ba nhóm thiếu máu chính:
1. Thiếu máu do mất máu
Loại thiếu máu phổ biến nhất là Thiếu máu do thiếu sắt. Nó xảy ra bởi sự thiếu hụt chất sắt, thường xuyên nhất là do mất máu.
Khi cơ thể mất máu, nó sẽ phản ứng bằng cách hút nước từ các mô bên ngoài máu nhằm cố gắng giữ cho các mạch máu được lấp đầy. Nước bổ sung này làm loãng máu. Kết quả là các tế bào hồng cầu bị pha loãng.
Mất máu có thể xảy ra cấp tính và nhanh chóng hoặc mãn tính
.
Mất máu nhanh bao gồm phẫu thuật, sinh con, chấn thương hoặc vỡ mạch máu.
Mất máu mãn tính phổ biến hơn trong các trường hợp thiếu máu. Nó là kết quả của loét dạ dày, ung thư hoặc do khối u
.
Nguyên nhân gây thiếu máu do mất máu bao gồm:
• Tình trạng đường tiêu hóa, chẳng hạn như loét, trĩ , ung thư hoặc viêm dạ dày
• Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID), như aspirin và ibuprofen
• Chảy máu kinh nguyệt
2. Thiếu máu do sản xuất hồng cầu giảm hoặc bị lỗi
Tủy xương là một mô mềm, xốp được tìm thấy ở trung tâm của xương. Nó là yếu tố rất cần thiết cho việc tạo ra các tế bào hồng cầu. Tủy xương tạo ra các tế bào gốc , phát triển thành các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu.
Một số bệnh có thể ảnh hưởng đến tủy xương, bao gồm cả bệnh bạch cầu - bệnh gây ra tình trạng sản xuất quá nhiều tế bào bạch cầu bất thường. Việc này phá vỡ quy trình sản xuất bình thường của các tế bào hồng cầu.
Trường hợp khác, thiếu máu do các tế bào hồng cầu giảm hoặc bị lỗi bao gồm:
• Thiếu máu hồng cầu hình liềm: Các tế bào hồng cầu bị biến dạng và phá vỡ nhanh chóng một cách bất thường. Các tế bào máu hình lưỡi liềm cũng có thể bị mắc kẹt trong các mạch máu nhỏ hơn, gây đau đớn.
• Thiếu máu do thiếu sắt: Quá ít tế bào hồng cầu được sản xuất vì không có đủ chất sắt trong cơ thể. Điều này có thể là do chế độ ăn uống kém, kinh nguyệt, hiến máu thường xuyên, rèn luyện quá sức, một số bệnh đường tiêu hóa, như bệnh Crohn, phẫu thuật cắt bỏ một phần ruột và ăn một số thực phẩm gây ảnh hưởng.
• Các vấn đề về tủy xương và tế bào gốc: thiếu máu bất sản, ví dụ xảy ra khi có ít hoặc không có tế bào gốc. Bệnh thalassemia xảy ra khi các tế bào hồng cầu không thể phát triển và trưởng thành đúng cách.
• Thiếu máu do thiếu vitamin: Vitamin B-12 và folate đều cần thiết cho việc sản xuất hồng cầu. Nếu một trong hai bị thiếu, việc sản xuất hồng cầu sẽ giảm nghiêm trọng. Các ví dụ bao gồm thiếu máu megaloblastic và thiếu máu ác tính.
3. Thiếu máu do sự phá hủy các tế bào hồng cầu
Các tế bào hồng cầu thường có vòng đời 120 ngày trong máu, nhưng chúng có thể bị phá hủy hoặc loại bỏ trước đó.
Một loại bệnh thiếu máu rơi vào tình trạng này là thiếu máu tan huyết tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể xác định nhầm các tế bào hồng cầu của chính nó là một chất lạ và tấn công chúng.
Tan máu quá mức (phá vỡ hồng cầu) có thể xảy ra vì nhiều lý do, bao gồm:
• Nhiễm trùng
• Một số loại thuốc, ví dụ, một số loại thuốc kháng sinh
• Nọc độc của rắn hoặc nhện
• Độc tố sản xuất thông qua bệnh thận hoặc gan tiến triển
• Một cuộc tấn công tự miễn, ví dụ, vì bệnh tan máu
• Tăng huyết áp nặng
• Ghép mạch máu và van tim giả
• Rối loạn đông máu
Điều trị
Có một loạt các phương pháp điều trị thiếu máu. Tất cả đều nhằm mục đích tăng số lượng hồng cầu. Điều này sẽ giúp làm tăng lượng oxy mà máu mang theo.
Điều trị sẽ phụ thuộc vào loại và nguyên nhân thiếu máu
.
• Thiếu máu thiếu sắt: Bổ sung sắt ( Thực phẩm hỗ trợ bổ sung sắt như Acti-globin, thuốc... ) hoặc thay đổi chế độ ăn uống. Nếu tình trạng là do mất máu, chảy máu phải được tìm thấy và dừng lại.
Acti-Globin là sản phẩm bổ sung sắt, vitamin C, kẽm theo Tiêu Chuẩn Châu Âu. Sản phẩm được nhập khẩu nguyên hộp và phân phối tại Việt Nam
• Thiếu vitamin: Phương pháp điều trị bao gồm bổ sung chế độ ăn uống và tiêm B-12.
• Bệnh thalassemia: Điều trị bao gồm bổ sung axit folic , cắt bỏ lá lách đôi khi phải truyền máu và cấy ghép tủy xương.
• Thiếu máu của bệnh mãn tính: Đây là thiếu máu liên quan đến một tình trạng tiềm ẩn nghiêm trọng, mãn tính. Không có phương pháp điều trị cụ thể, mà phụ thuộc vào nguyên nhân và tình trạng bệnh
• Thiếu máu bất sản: Bệnh nhân sẽ được truyền máu hoặc ghép tủy xương.
• Thiếu máu hồng cầu hình liềm: Điều trị bao gồm liệu pháp oxy, giảm đau và truyền dịch. Cũng có thể dùng kháng sinh, bổ sung axit folic và truyền máu. Một loại thuốc trị ung thư gọi là Droxia hoặc Hydrea cũng được sử dụng.
• Bệnh tan máu: Bệnh nhân nên tránh dùng thuốc có tác dụng chống đông máu làm cho bệnh nặng hơn, có thể dùng các thuốc ức chế miễn dịch và điều trị nhiễm trùng. Một số trường hợp nặng sẽ cần phải lọc máu
Chế độ ăn
Nếu thiếu máu là do thiếu hụt dinh dưỡng, thay đổi chế độ ăn giàu chất sắt có thể giúp giảm bớt các triệu chứng. Những thực phẩm sau đây có chứa nhiều chất sắt :
• Ngũ cốc và bánh mì tăng cường chất sắt
• Rau lá xanh đậm, ví dụ, cải xoăn và cải xoong
• Các loại đậu ( đậu xanh, đậu đỏ…)
• Gạo lứt
• Thịt trắng và đỏ
• Các loại hạt và ngũ cốc
• Cá
• Đậu hũ
• Trứng
• Trái cây sấy khô, bao gồm cả quả mơ, nho khô và mận khô
Đối tượng dễ thiếu máu
Thiếu máu có thể xảy ra ở mọi người ở mọi lứa tuổi và chủng tộc, cả nam và nữ.
Tuy nhiên, một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh như:
• Hành kinh
• Mang thai và sinh nở
• Sinh non
• Trẻ từ 1 đến 2 tuổi
• Có chế độ ăn ít vitamin , khoáng chất và sắt
• Mất máu do phẫu thuật hoặc chấn thương
• Bệnh lâu dài hoặc nghiêm trọng, chẳng hạn như AID, tiểu đường , bệnh thận, ung thư, viêm khớp dạng thấp , suy tim và bệnh gan
• Tiền sử gia đình có bệnh về máu di truyền, chẳng hạn như thiếu máu hồng cầu hình liềm
• Rối loạn đường ruột - ảnh hưởng đến sự hấp thụ chất dinh dưỡng
Lưu ý
Phương pháp điều trị cho người bị thiếu máu phụ thuộc vào nguyên nhân. Nhiều trường hợp thiếu máu có thể được ngăn ngừa hoặc giải quyết thông qua thay đổi chế độ ăn uống.
Một số trường hợp thiếu máu có thể tồn tại trong một thời gian dài mà không gây ảnh hưởng, nhưng nó cũng đe dọa tính mạng nếu bạn không sớm điều trị.
Bất cứ khi nào cảm thấy sức khoẻ yếu, xanh xao và mệt mỏi hãy nên đi khám bác sĩ để kiểm tra thiếu máu hay không
Chẩn đoán
Có nhiều cách khác nhau để chẩn đoán thiếu máu, nhưng phổ biến nhất là xét nghiệm máu được gọi là công thức máu toàn bộ (CBC).
Phương pháp này đo lường một số thành phần máu, bao gồm nồng độ huyết sắc tố và hematocrit, hoặc tỉ lệ thể tích của hồng cầu so với tổng thể tích máu.
Xét nghiệm CBC có thể đưa ra các dấu hiệu về sức khỏe tổng thể của người bệnh và chẩn đoán tình trạng bệnh lý liên quan đến máu, chẳng hạn như bệnh bạch cầu hoặc bệnh thận.
Nếu nồng độ hồng cầu, huyết sắc tố và hematocrit đều dưới mức bình thường, thì có thể là bệnh thiếu máu.