Trẻ bị dị ứng thực phẩm, cha mẹ nên làm gì?

Hiểu những cơ chế tác động của dị ứng, cha mẹ sẽ có thể nhận ra ngay những dấu hiệu dị ứng ban đầu. Điều này cũng quan trọng để cha mẹ biết phải làm gì nếu bé có các dấu hiệu bị dị ứng.

Điều gì xảy ra nếu bé bị dị ứng với một loại thực phẩm?

Nếu em bé bị dị ứng với một loại thức ăn, cơ thể của bé sẽ tự xử lý các thực phẩm đó như một kẻ xâm lược và sẽ khởi động hệ thống miễn dịch. Đôi khi cơ thể tạo ra kháng thể gọi là IgE, một protein có thể phát hiện thực phẩm lạ. Nếu bé ăn thực phẩm đó một lần nữa, các kháng thể của hệ thống miễn dịch sẽ phát hành các chất như histamin để chống lại "kẻ xâm lược".

Những chất này gây ra các triệu chứng dị ứng, có thể nhẹ hoặc nặng. Một số triệu chứng như nổi mề đay, nổi mẩn hoặc khó thở, thường xuất hiện trong vòng vài phút đến hai giờ sau khi ăn một loại thực phẩm cụ thể. Nếu bé xuất hiện hiện tượng dị ứng nghiêm trọng, nó có thể sẽ đe dọa tính mạng bé.

Trong một số trường hợp, các triệu chứng dị ứng thực phẩm, chẳng hạn như eczema hoặc các vấn đề tiêu hóa như nôn mửa hoặc tiêu chảy mãn tính, hoặc liên tục. (Eczema là hiện tượng các mảng da bị khô và tróc vảy xuất hiện trên khuôn mặt, cánh tay, hoặc chân của bé, nhưng thường không phải ở khu vực quấn tã) Trẻ sơ sinh có thể có phản ứng đối với một thực phẩm mà bé đã từng ăn và không bị bất kỳ vấn đề. Vì vậy, nếu trẻ có nguy cơ bị di truyền dị ứng với trứng thì có thể bé sẽ không bị dị ứng trong vài lần đầu tiên ăn trứng, nhưng sau đó, triệu chứng sẽ có lúc biển hiện ra.

Những loại thực phẩm nào, thường làm con tôi bị dị ứng?

Em bé có thể bị dị ứng với bất kỳ thực phẩm nào, nhưng có 8 nhóm thực phẩm thường gây dị ứng chiếm 90% là trứng, sữa, đậu phộng, lúa mì, đậu nành, hạt cây (như quả óc chó, quả hạch Brazil và hạt điều), cá (như cá ngừ, cá hồi, cá tuyết) và động vật có vỏ (như tôm hùm, tôm, cua).

Nên làm gì nếu cha mẹ nghĩ rằng em bé bị dị ứng với một loại thực phẩm?

Nếu em bé của bạn có những hiện tượng như khó thở, nổi mẩn, sưng mặt hoặc môi, hoặc nôn mửa, tiêu chảy sau khi ăn, hãy đưa bé đến khám bác sĩ ngay lập tức.

Phản ứng dị ứng nghiêm trọng sẽ biểu hiện ngay ra bên ngoài. Đường hô hấp của bé có thể bị đóng lại trong vòng vài phút, do đó, không nên gọi bác sĩ hỏi hoặc lái xe đưa bé đến phòng cấp cứu, mà bạn cần phải thực hiện sơ cứu càng sớm càng tốt. Nếu bé có các triệu chứng trong vòng hai giờ sau khi ăn một thực phẩm nào đó, hãy gọi cho bác sĩ ngay lập tức.

Dị ứng do một hoặc một số loại thực phẩm gây ra các vấn đề có thể cho các bố mẹ biết các triệu chứng xảy ra một phần là do phản ứng miễn dịch trong cơ thể bé (do chỉ bị dị ứng) hoặc là dấu hiệu cho thấy bé không thể tiêu hóa được loại thức ăn đó (vấn đề về dung nạp thức ăn). Nếu bé đã từng bị dị ứng với một loại thực phẩm, bố mẹ chuẩn bị sẵn tâm lý khi hiện tượng dị ứng đó lại xảy ra lần nữa.

Ngay cả khi lần bị dị ứng đầu tiên xảy ra khá nhẹ, lần tiếp theo có thể sẽ là nghiêm trọng. Bố mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn những gì nên làm khi con bị dị ứng Bác sĩ có thể khuyên nên tự tiêm một mũi epinephrine theo đúng kê toa và hướng dẫn cách sử dụng thiết bị tiêm trong trường hợp bị dị ứng. Thiết bị này trông giống như chiếc bút và sẽ tự động đưa đúng liều epinephrine để ngăn chặn một phản ứng dị ứng.

Liều tiêm tự động này thường là thuốc quy định dùng đối với trẻ nhỏ, nếu trẻ sơ sinh bị dị ứng với một loại thức ăn thì bác sĩ cũng có thể sẽ đề nghị tiêm cho bé ngay lập tức. Hãy chắc chắn rằng những người chăm sóc bé, người giữ trẻ, người thân, cô dạy trẻ, đều biết về dị ứng của trẻ và những loại thức ăn trẻ không nên ăn. Ngoài ra hãy chắc chắn rằng những người chăm sóc bé biết chính xác phải làm gì nếu bé bị dị ứng.

Dị ứng do di truyền hay không?

Em bé có thể bị dị ứng di truyền nhưng không nhất thiết phải bị một loại dị ứng cụ thể. Ví dụ, nếu bạn bị bệnh sốt mùa hè, dị ứng vật nuôi, hoặc dị ứng thực phẩm, con của bạn sẽ có 50% nguy cơ cũng bị một số loại dị ứng, mặc dù có thể không phải là loại dị ứng bạn mắc phải. Xác suất lên tới 75% trong trường hợp cả hai cha mẹ bị dị ứng.

Trẻ em có cần sớm phát hiện dị ứng thực phẩm hay không?

Nhiều trẻ em bị dị ứng với đậu nành và lúa mì sớm hơn thời gian bắt đầu đi học. Và khoảng 20% trẻ em phát triển nhanh dị ứng đậu phộng. Dị ứng với đậu phộng, hạt cây, cá, động vật có vỏ và có nhiều khả năng bị suốt đời kéo dài hơn so với dị ứng thực phẩm khác.

Một số nghiên cứu gần đây cho thấy dị ứng sữa và trứng đang dần xuất hiện sớm hơn so với trước đây, có gần nửa số trẻ em trong một nghiên cứu phát triển sớm dị ứng sữa hoặc trứng trong khoảng 8 đến 10 tuổi. Nhưng Scott Sicherer, giáo sư nhi khoa tại Viện Dị ứng thực phẩm Jaffe tại Trường Y Mount Sinai ở New York và là tác giả của Sách Kiến thức và cách kiểm soát dị ứng thực phẩm của trẻ, cho biết những nghiên cứu này là từ một trung tâm nghiên cứu dị ứng thức ăn và có thể tiêu biểu cho trẻ em bị dị ứng nghiêm trọng hơn.

Chứng không dung nạp thức ăn là gì và nó khác với dị ứng thực phẩm như thế nào?

Có tới 20% dân số Hoa Kỳ bị phản ứng bất lợi với các loại thực phẩm, nhưng hầu hết không phải bị dị ứng tự nhiên. Loại phổ biến nhất là trường hợp không dung nạp thức ăn. Hiện tượng không dung nạp thực phẩm không liên quan đến hệ miễn dịch. Nếu bé gặp trường hợp này, có nghĩa là bé có vấn đề tiêu hóa một vài loại thực phẩm cụ thể. Bạn có thể nhận thấy rằng mỗi khi bé ăn hoặc uống loại thực phẩm ấy, bé sẽ bị các triệu chứng cản trở tiêu hóa như đầy bụng, tiêu chảy.

Một trong những trường hợp phổ biến nhất là không dung nạp lactose. Những người không dung nạp lactose thiếu enzyme cần thiết để tiêu hóa lượng đường trong sữa bò và các sản phẩm từ sữa khác. Dù sữa bò cũng là thực phẩm các bé không nên dùng trong độ tuổi dưới 12 tháng, nhưng lactose có thể có trong các thực phẩm khác bé tiêu hóa bao gồm cả sữa công thức.

Nên làm gì nếu bố mẹ nghĩ rằng con mình có thể bị dị ứng thực phẩm?

Bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ theo dõi sức khỏe cho bé, bác sĩ có thể đề nghị một cuốn nhật ký thực phẩm để giúp xác định nguyên nhân gây dị ứng cho trẻ sơ sinh, và bác sĩ sẽ xác định đây là do dị ứng hoặc triệu chứng tiêu hóa ở trẻ em. Bác sĩ sẽ yêu cầu bố mẹ nêu các chi tiết dị ứng của bé và làm một bài kiểm tra dị ứng da hoặc xét nghiệm máu để xác định xem các triệu chứng gây ra bởi một phản ứng miễn dịch.

Nếu thử nghiệm trên da tạo ra những đốm đỏ như tổ ong hoặc các xét nghiệm máu cho thấy bé có kháng thể IgE với thực phẩm, thì có khả năng bé bị dị ứng với một loại thực phẩm cụ thể. Nếu các xét nghiệm là âm tính, các triệu chứng của bé ít có khả năng là do dị ứng thực phẩm, mặc dù chúng có thể được gây ra do không dung nạp thức ăn. Lúc này, bạn có thể được tư vấn khám tiêu hóa nhi để xác định nguyên nhân do không dung nạp thức ăn hoặc để tìm ra nguyên khác về các triệu chứng của bé.

Phải làm gì để ngăn ngừa hoặc trì hoãn dị ứng thực phẩm?

Đây là câu hỏi đáng giá cả triệu đô la. Trước đây, Học viện Nhi khoa Mỹ (AAP) đề nghị trì hoãn việc giới thiệu các loại thực phẩm có khả năng gây dị ứng ở trẻ em mà cha mẹ có bị dị ứng. Nhưng thực tế ở các nơi khác ,và nghiên cứu gần đây, cho thấy đây có thể không phải là hành động tốt nhất.

Trong một báo cáo lâm sàng được công bố vào tháng 1/2008, AAP cho biết không có bằng chứng vững chắc rằng việc trì hoãn giới thiệu các loại thực phẩm gây dị ứng là cách bảo vệ trẻ em khỏi bị dị ứng. Nếu bạn nghĩ rằng bé nhà mình có nguy cơ rất lớn bị dị ứng thực phẩm, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn tốt nhất.

Một điều hầu hết các chuyên gia đều đồng ý bú sữa mẹ sẽ cung cấp một số yếu tố bảo vệ chống lại dị ứng. Hãy để con bú sữa mẹ càng lâu càng tốt, đặc biệt là nếu bạn có tiền sử gia đình bị dị ứng. Và khi nói đến vấn đề ăn uống, cho bé làm quen với các loại thức ăn mới dần dần. Cho bé ăn một loại thức ăn mới ở một thời gian, sau đó chờ đợi vài ngày để cho bé ăn những loại mới khác. Bằng cách đó bạn sẽ tìm thấy các thực phẩm làm bé bị dị ứng.

Dị ứng thực phẩm có thể được điều trị hay không?

Không có thuốc chữa bệnh hoặc ngăn chặn các phản ứng dị ứng với thực phẩm, và các mũi chích ngừa dị ứng sử dụng cho bệnh sốt mùa hè cũng không làm giảm bớt dị ứng thức ăn. Chìa khóa để ngăn ngừa phản ứng dị ứng là tránh nghiêm ngặt các thực phẩm gây dị ứng. Tránh một thực phẩm đặc biệt phức tạp hay dị ứng. Thực phẩm xuất hiện ở những nơi không ngờ đến, và thậm chí chỉ một chút cũng có thể đủ để kích hoạt một phản ứng nghiêm trọng.

Hầu hết những người bị một phản ứng nghiêm trọng đã ăn một loại thực phẩm mà họ nghĩ là an toàn. Vì thế bạn phải thật cảnh giác về việc đọc nhãn thực phẩm, biết được những thành phần cần tránh, và hỏi kỹ về các thành phần trong các món ăn nhà hàng hoặc thực phẩm tại nhà bạn bè.

Luật Bảo vệ người tiêu dùng (FALCPA) quy định các chất gây dị ứng được ghi trên nhãn thực phẩm và có hiệu lực từ ngày 1/1/2006 được chứng minh là rất hữu ích. Luật này đòi hỏi các nhà sản xuất thực phẩm liệt kê các chất gây dị ứng thực phẩm hàng đầu trên nhãn sản phẩm như: trứng, sữa, lúa mì, đậu nành, đậu phộng, hạt cây, cá, động vật có vỏ và giáp xác (cua, tôm nhưng không bao gồm các động vật thân mềm như trai, sò, mực). Các loại hạt, cá, động vật có vỏ và phải có tên cụ thể.

Tất cả các chất gây dị ứng phải được liệt kê với ngôn ngữ đơn giản. Các trang web của các tổ chức như Food Allergy Network cũng có thể giúp bạn xác định rõ ràng mối nguy hiểm tiềm ẩn này. Nếu bạn không chắc chắn về các thành phần của sản phẩm, hãy gọi cho nhà sản xuất. Các loại protein gây dị ứng có thể được truyền vào con thông qua sữa mẹ. Vì vậy, nếu đang cho con bú, bạn có thể cần phải kiêng các thực phẩm mà bé bị dị ứng. Và nếu con bạn dường như bị dị ứng với sữa bò, bạn có thể cần thay đổi sữa công thức của bé. Một số em bé bị dị ứng với sữa bò cũng bị dị ứng với đậu nành.

Hoài Thanh

Baby News Center