Dự phòng và điều trị bệnh sởi thế nào?
Hiện nay, ở nước ta, dịch sởi đang bùng phát trở lại sau nhiều năm vắng bóng. Bệnh dễ phát thành dịch và là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi.
Tuy nhiên, hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nên dự phòng là yếu tố tiên quyết. Nếu chẳng may mắc bệnh, người bệnh cần biết cách sử dụng thuốc đúng, theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa, tránh những biến chứng nguy hiểm do việc dùng thuốc không chính xác gây ra.
Năm 2012, thống kê trên toàn thế giới có 122.000 ca tử vong, tương đương 330 trường hợp tử vong mỗi ngày và 14 trường hợp tử vong mỗi giờ vì bệnh sởi.
Bệnh biểu hiện như thế nào?
Sốt là triệu chứng thường gặp với 3 mức độ: sốt nhẹ, sốt vừa hoặc sốt cao. Triệu chứng thứ hai là viêm xuất tiết mũi họng, mắt biểu hiện như chảy nước mắt, nước mũi, ho, viêm màng tiếp hợp, mắt có gỉ, sưng nề mí mắt. Nội ban xuất hiện (hạt koplik) khoảng ngày thứ hai của bệnh là những hạt trắng như đầu đinh ghim mọc ở niêm mạc má.
Điển hình nhất là nổi ban theo thứ tự: Ban mọc theo thứ tự từ mặt xuống thân mình và chi, ban bay cũng theo thứ tự như trên để lại trên da vết “vằn da hổ”.
Ai dễ mắc bệnh?
Tất cả những người chưa có miễn dịch với sởi đều có nguy cơ mắc bệnh. Bệnh có tốc độ lây nhiễm rất cao, đặc biệt trong những tập thể chưa có miễn dịch (nhà trẻ, mẫu giáo...). Bệnh hay gặp ở trẻ nhỏ từ 1 - 4 tuổi, trẻ dưới 6 tháng tuổi ít mắc vì có miễn dịch của mẹ. Miễn dịch sau khi khỏi bệnh là miễn dịch bền vững, vì vậy, rất ít khi mắc bệnh lại lần hai.
Sau mắc sởi, sức đề kháng của cơ thể suy giảm nên bệnh nhân nếu không được điều trị kịp thời dễ bị biến chứng như: viêm niêm mạc miệng, tiêu chảy cấp, viêm phế quản, viêm phổi, viêm não, viêm màng não, mù lòa... có thể dẫn đến tàn phế, thậm chí tử vong, đặc biệt ở trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng, mắc HIV/AIDS hoặc các bệnh suy giảm miễn dịch bẩm sinh.
Đối với phụ nữ mang thai, mắc sởi khi mang thai có thể gây sảy thai, đẻ non.
Lưu ý khi dùng thuốc điều trị bệnh sởi
Điều trị bệnh sởi cần thực hiện ở bệnh viện nhằm mục đích cách ly và phát hiện kịp thời các biến chứng. Giống như trong đa phần các bệnh do virut, hiện tại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu chống virut sởi mà chủ yếu là điều trị triệu chứng, đề phòng các biến chứng và nuôi dưỡng tốt.
Điều trị hỗ trợ gồm hạ sốt: khi trẻ sốt cao trên 38,50C, có thể hạ sốt bằng phương pháp vật lý như cởi bớt quần áo cho trẻ, lau người bằng khăn ấm... nếu không có tác dụng thì dùng một trong các thuốc hạ sốt thông thường như paracetamol, ibuprofen. Chú ý cho trẻ uống nhiều nước, bú tăng lần (với những trẻ còn bú mẹ). Việc điều trị kháng sinh chỉ khi có bằng chứng bội nhiễm vi khuẩn.
Một số trẻ có ho nhiều thì cần dùng các thuốc giảm ho, long đờm như: acetylcystein, dextromethorphan. Dùng các dung dịch sát trùng mắt, mũi, họng như nhỏ mắt bằng dung dịch argyrol, nhỏ mũi, súc họng bằng dung dịch natriclorid 0,9%.
Tình trạng thiếu vitamin A gặp ở 90% bệnh nhi mắc sởi ở châu Phi và gặp ở 22 - 72% bệnh nhi mắc sởi ở Mỹ, điều trị bằng vitamin A đường uống chứng tỏ làm giảm tỷ lệ tử vong cũng như biến chứng ở trẻ em mắc sởi tại các nước đang phát triển. Trẻ suy dinh dưỡng và trẻ có dấu hiệu ở mắt do thiếu vitamin A nên thêm một liều vào ngày hôm sau và 4 tuần sau đó thêm liều thứ 3.
Bên cạnh các thuốc hỗ trợ thì chế độ nghỉ ngơi và dinh dưỡng hợp lý là hết sức quan trọng. Các bà mẹ nên cho con uống nhiều nước, ăn nhiều hoa quả, ăn các đồ ăn mềm, dễ tiêu hóa, mặc quần áo thoáng mát nhưng không để bé nhiễm lạnh, theo dõi sát các triệu chứng của trẻ để phát hiện sớm các biến chứng.
Phòng bệnh sởi theo khuyến cáo của Bộ Y tế
Nhìn chung, sởi là một bệnh lành tính, tuy nhiên, do tốc độ lây lan rất nhanh và những biến chứng nặng nề có thể gặp phải nên để phòng chống bệnh sởi, khuyến cáo các bà mẹ cách tốt nhất là nên đưa trẻ đi tiêm chủng vaccin sởi đầy đủ, đúng lịch. Tiêm vaccin sởi là biện pháp tốt nhất chủ động phòng bệnh sởi.
Để phòng bệnh có hiệu quả, trẻ cần được tiêm hai mũi. Mũi thứ nhất được tiêm cho trẻ từ 9 - 11 tháng tuổi, mũi thứ hai được tiêm khi trẻ được 18 tháng tuổi. Nếu trẻ được tiêm một mũi vaccin sởi lúc 9 - 11 tháng tuổi, chỉ có 80 - 85% trẻ có đáp ứng miễn dịch. Nếu trẻ được tiêm thêm mũi vaccin sởi thứ hai lúc 18 tháng tuổi thì tỷ lệ bảo vệ là 90 - 95%.
Sau khi trẻ được tiêm đủ 2 mũi vaccin theo lịch tiêm chủng hoặc sau khi trẻ mắc sởi thì trẻ sẽ có miễn dịch bền vững suốt đời. Hiện nay đang là mùa xuân, điều kiện thời tiết thuận lợi cho virut sởi lưu hành và gây bệnh. Các bà mẹ nên giữ ấm cho trẻ, hạn chế cho trẻ đến chỗ đông người, vệ sinh bàn tay sạch sẽ. Khi phát hiện trẻ có sốt, phát ban, cần thông báo và đưa trẻ tới cơ sở y tế để được khám, điều trị và hướng dẫn cách ly y tế kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm cho trẻ và tránh lây nhiễm cho cộng đồng.
BS. Đỗ Thị Lệ Quyên